خوب و بد پلتفرم های فروش آنلاین دارو

همه از فروش آنلاین منتفع می شوند

امیرحسین معینی زندی، فعال حوزه دارو و مکمل های غذایی

در فروش مکمل های غذایی که از طریق فضای مجازی و سامانه هایی نظیر دیجی کالا انجام می شود، اختلاف قیمتی با قیمت داروخانه مشاهده می شود که سبب شده بخشی از مشتری ها به سمت این پلتفرم ها سوق پیدا کنند و شاید ریشه ناراحتی داروخانه ها از این موضوع باشد. در واقع شاید یکی از شکایات داروسازان مبنی بر این است که اگر کالایی می تواند با فلان قیمت در دیجی کالا به فروش برسد، چرا به داروخانه ها داده نمی شود؟

در این خصوص باید به ویژگی ها و ماهیت فروش آنلاین دقت کنیم که قرار است قیمت مصرف کننده را کاهش دهد و نسبت به کانال های فروش سنتی مزیتی داشته باشد.

وقتی رقابت در حوزه ای انجام می پذیرد، بطور سنتی، دارنده محصول یا شرکت تولید کننده، شرایط بهتری را نسبت به سایر رقبا برای فروختن محصول خود ارائه می دهد.

در این جا منظورمان از مشتری، هم می تواند شرکت پخش دارویی باشد و هم داروخانه و این روش سنتی همیشه در جریان بوده است.
حال نکته اساسی آن است که در انتهای زنجیره، مصرف کننده هیچ وقت بهره ای از این تخفیفات نمی برده است. برای مثال اگر شرکت پخش جایزه عوامل فروش یا شرایط خاص پرداخت از شرکت مبدا دریافت می کرده، ممکن است به حساب خود شرکت منتقل می شده و یا قسمتی از آن را به داروخانه می داده و داروخانه هم با توجه به اینکه کالای پرسودتری را از پخش خریده، طبیعتا تلاش می کرده که آن کالا را به مصرف کننده نهایی بدون تخفیف بفروشد.

حالا کانال توزیع یا پلتفرمی ایجاد شده که مستقیما با خود مصرف کننده در تماس است و احتمالا عرضه کننده و تولید کننده، تخفیفاتی را که به زنجیره توزیع مثل پخش یا داروخانه می داده را بطور مستقیم به مصرف کننده می دهد. برای مثال دیجی کالا به بعنوان یک فروشنده آنلاین که با حداقل مارجین کار می کند، بواسطه نوع کسب و کارش، بدنبال افزایش فروش است و آفرها و تخفیفاتی که توسط تولیدکننده به وی داده می شود را به مصرف کننده نهایی انتقال می دهد.

در اینجا، شاهد چند نکته مهم هستیم:

اول اینکه داروخانه و شرکت های پخش که زنجیره تامین مهمی در چرخه دارویی هستند، فروش سنتی خود را از دست می دهند و در نقطه مقابل مصرف کننده نهایی ، سرویس و قیمت بهتری دریافت می کند و از همه مهم تر، محصول فروش رفته، سهم بازار بیشتری خواهد داشت و بازار بزرگتری را به خود اختصاص می دهد.

همچنین کالا بدلیل قیمت پایین تر، قابل خریدتر خواهد بود و می تواند به بزرگتر شدن بازار دارو و مکمل کمک کند.

با جمع بندی تحلیل های بالا، فروش آنلاین، فروش خوبی است و قیمت و سرویس بهتری به مصرف کننده اختصاص می دهد. ضمن اینکه سریعتر است و کالا را آسانتر به دست بیمار می رساند.

این امکان وجود دارد که از پس آن، کانال های توزیع مثل داروخانه متضرر شوند؛ اما به نظر من به آن میزان نگرانی ندارد چرا که بازار بزرگ می شود و خود داروخانه ها و شرکت های توزیع هم می توانند سوار بر این پتلفرم، کانال توزیع خود را ایجاد کنند و علاوه بر توزیع و فروش سنتی، سهمی هم از فروش مدرن آنلاین داشته باشند و بهتر است که قوانین آن هم بقدری سختگیرانه نباشد که مانع از این کسب و کار شود.

بخوانید: چرا داروخانه داران با فروش آنلاین دارو مخالف اند

حرکت در مسیر خلاف قانون

یداله سهرابی/  داروساز و عضو شورای عالی نظام پزشکی

در خصوص ویزیت، مشاوره آنلاین و فروش اینترنتی دارو که به صورت غیرقانونی در فضای مجازی و توسط اسنپ دارو و دیگر پلتفرم ها انجام می شود، باید بگویم که اینها اپلیکیشن هایی هستند که در امور پزشکی دخالت می کنند و اقدام به ویزیت و مشاوره پزشکی و فروش دارو از طریق فضای مجازی می نمایند که این موضوع کاملا مغایر با بند ب ماده 8 قانون توسعه تجارت الکترونیک بخصوص در بحث فروش دارو در بستر الکترونیک است.

سازمان غذا و دارو در تبصره یکم ماده 2 ضابطه فروش اینترنتی فراورده های سلامت محور غیردارویی، به صراحت فروش هرگونه دارو را بصورت اینترنتی ممنوع دانسته است.

همچنین بند ب ماده 7 احکام دائمی، هرگونه ذخیره سازی، توزیع، عرضه و فروش کالاهای دارویی، واکسن، مواد بیولوژیک طبیعی و سنتی، مکمل های تغذیه ای و ملزومات و تجیهزات پزشکی که در سامانه رهگیری کنترل اصالت طبق ضوابط وزارت بهداشت، ثبت نشده باشند، جرم محسوب شده و اعمال قانون خواهد شد.

در ماده 3 قانون مقررات پزشکی و دارویی مصوب 1334، اعلام شده که چون تولیت این امور با وزارت بهداشت است، هر کسی بدون داشتن پروانه رسمی امور پزکشی و دارویی، اقدام به اشتغال داشته باشد، محل کار او تعطیل خواهد شد. بنابراین اپلیکیشن هایی که در بازار هستند، با راه اندازی بساط ویزیت، مشاوره آنلاین و توزیع دارو، کاملا کار غیرقانونی می کنند و سلامت جامعه و امنیت شغلی حیطه پزشکی و دارویی را نیز به خطر می اندازند.

این سرویس ها برخلاف نص صریح ماده 8 قانون تجارت الکترونیک هستند که باید اطلاعات مبدا ارسال کالا، به مصرف کننده اعلام شود که در این پلتفرم ها این اتفاق نمی افتد و این خطر وجود دارد که از این طریق داروهای خارج از شبکه رسمی توزیع و داروهای تقلبی و قاچاق با هزینه های هنگفت به دست بیماران برسد که در آتی تبعات دیگری به همراه خواهد داشت.

وقتی دارو از طریق داروخانه به فروش می رسد، پس از عبور از نظارت های معاونت های بهداشتی، مسئول فنی، مسئولیت مدنی عرضه دارو را با مهر تاییدی که می زند و سلامت دارو را تایید می کند، مورد اطمینان قرار می دهد که دارو در چه شرایطی نگهداری می شود، دارو سالم است یا ناسالم و …

برای مثال در بحث داروهای IVF ، افرادی که هزینه های کلانی برای داروهای IVF انجام داده اند، اگر همین داروها درون یخچال نگهداری نشده باشد، کیفیت نداشته باشد و قاچاق باشد و در زنجیره رسمی توزیع نشده باشد، باعث مشکلات آتی برای زوجین خواهد شد و گویی که آب مقطر به بدن خود تزریق کرده اند. در حالیکه تامین دارو از طریق داروخانه به عنوان ویترین شفاف سلامت، تضمین کیفی و اصالت دارو را در بر خواهد داشت.

بخوانید: آیا مسئله اصلی، اختلافات تجاری و اقتصادی است و نه سلامت مردم

فروش دارو در بستر الکترونیک     

سیدهادی احمدی، عضو هیئت مدیره و مسئول کمیسیون مشورتی رسانه نظام پزشکی کرج

با توجه به گسترش روز افزون شبکه‌های اجتماعی مجازی و تمایل مردم به خریدهای اینترنتی، فعالیت پلتفرم‌ها و سکوهای فروش آنلاین نیز رو به افزایش می‌باشد. بر همین اساس تامین، ترویج و عرضه انواع اقلام دارویی و مکمل در فضای مجازی، بخصوص در دو سال گذشته، موجب نگرانی شدید در بدنه اجرایی و حوزه نظارت‌ها و رگولاتوری دارو در سطح کشور شده است.

بر اساس قوانین جاری، فروش دارو در بستر الکترونیک ممنوع می‌باشد:

1. بر اساس تبصره 4 الحاقی 1394 ماده 18 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 1392 و دستورالعمل اجرایی آن و ماده 17 قانون تعذیرات حکومتی امور بهداشتی درمانی مصوب 1367 مجمع تشخیص مصلحت نظام، ضوابط تعیینی (شبکه) دارو توسط وزارت بهداشت احصا و تعریف شده است و طبق مقررات جاری تامین کننده (تولید کننده و وارد کننده) موظف به تحویل دارو به شبکه‌های سراسری پخش و توزیع (دارای مجوز از کمیسیون قانونی امور داروخانه‌ها و شرکت‌های توزیع سازمان غذا و دارو می‌باشند و شرکت‌های پخش سراسری وفق آیین نامه و ضوابط و مقررات ابلاغی، نسبت به تحویل اقلام دارویی و مکمل به داروخانه‌ها می‌بایست در اجرای مفاد ماده 15 قانون تعذیرات حکومتی با حضور دکتر داروساز مسئول فنی، نسبت به عرضه اقلام دارویی و مکمل به بیمار یا متقاضی اقدام نماید.
2. بند ب ماده 7 احکام دائمی توسعه اشعار می‌دارد: هرگونه واردات، ذخیره سازی، توزیع، عرضه و فروش کالاهای دارویی، واکسن، مواد بیولوژیک، طبیعی و سنتی، مکمل‌های تغذیه‌ای، آرایشی و بهداشتی و تجهیزات پزشکی که در سامانه رهگیری و کنترل اصالت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ثبت نشده باشد، جرم محسوب شده و با مجرم مطایق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب 1392 برخورد می‌شود.
3. ماده 3 قانون مربوط به مقررات پزشکی و دارویی مصوب 1334 به صراحت بیان می‌کند: هر شخص بدون داشتن پروانه رسمی یه امور پزشکی، داروسازی، دندانپزشکی، مامایی و سایر حرف پزشکی اشتغال ورزد، یا بدون اخذ پروانه از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی اقدام به تاسیس یکی از موسسات پزشکی مصرح در ماده 1 نماید، بلافاصله محل کار آن توسط وزارت بهداشت تعطیل می‌شود.
4. تبصره 3 ماده 3 قانون مربوط به مقررات امور پزشکی و دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی، اذعان می‌دارد که اقلام مکمل در شمول مقررات حاکم بر دارو می‌باشند.

با توجه به مواد قانونی فوق، فعالیت دو اپلیکیشن اسنپ دکتر و دیجی کالا و هر اپلیکیشن دیگری که فاقد مجوز از وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی ‌باشد، در زمینه توزیع دارو و مکمل غیرقانونی است و هرگونه فعالیت در عرصه پزشکی و دارویی باید با مجوز رسمی از سازمان غذا و دارو باشد.

فروش دارو و مکمل از سوی اسنپ دکتر و دیجی کالا

بنا به دلایل ذیل، فروش اینترنتی دارو و مکمل از سوی اسنپ دکتر و دیجی‌کالا و … از لحاظ قانونی، علمی و فنی ممنوع می‌باشد:
1. عدم امکان پایش و رصد داروخانه‌ها و مراکز تامین دارو
2. عدم نظارت بر شبکه توزیع و عرضه دارو
3. عدم امکان نظارت بر اجرای ضوابط اعلامی وزارت بهداشت
4. عدم مشاوره دکتر داروساز با بیمار و پزشک در خصوص برخی اقلام دارویی
5. امکان تحویل داروی قاچاق و خارج از شبکه
6. امکان تعویض داروی اصلی بیمار با داروی فیک
7. امکان مواجه با تداخلات دارویی که پیامدهای خطرناک و آسیب‌های جبران ناپذیری می‌تواند برای مصرف کننده داشته باشد
8. برخلاف نص صریح ماده 8 قانون تجارت الکترونیک که بر اساس آن میبایست اطلاعات مبدا تامین و ارسال کالا برای مصرف‌کنندگان ارائه و مشخص باشد و در این پلتفرم‌ها انجام نمی‌پذیرد

 

بخوانید: هشدارهای عضو کمیسیون بهداشت مجلس در مورد فروش آنلاین مکمل های غذایی