نحوه راه اندازی داروخانه اینترنتی
سید علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران در یادداشت زیر به تشریح نحوه راه اندازی داروخانه اینترنتی پرداخته است
به گزارش دوشنبه های دارویی، یکی از مهم ترین بحث هایی که در رابطه با آینده پژوهی در حرفه داروسازی وجود دارد، کسب و کار الکترونیک و مجازی در حوزه داروخانه است که در آینده نزدیک به شدت داروخانه داری سنتی را تحت تاثیر قرار می دهد.
اولین ضابطه فروش اینترنتی برای داروخانه ها در ایران، تحت عنوان: «ضابطه فروش اینترنتی اقلام غیردارویی در داروخانه های کشور» در تاریخ 20/9/1393 توسط سازمان غذا و دارو ابلاغ شد.
بر اساس ماده ۳ این ضابطه، داروخانه ها از ۵ گروه اصلی کالاهای موجود در آنها، فقط مجاز به فروش ۴ دسته هستند که عبارتند از:
۱.فراورده های بهداشتی و آرایشی
۲.مکمل های تغذیه ای و شیر خشک
۳.فراورده های طبیعی و سنتی
۴.ملزومات مصرفی پزشکی
گفتنی است که فقط فروش داروها (نسخه ای و بدون نسخه) به صورت اینترنتی استثنا شده است.
پیرو ابلاغ این ضابطه، یک سال بعد (در تاریخ: 29/10/1394) یک دستورالعمل اجرایی تحت عنوان: «دستورالعمل فروش اینترنتی در داروخانه های سراسر کشور» از سوی اداره کل نظارت و ارزیابی فراورده های طبیعی، سنتی و مکمل منتشر شد.
در این دستورالعمل، مراحل اخذ مجوز برای داروخانه های متقاضی فروش اینترنتی با جزئیات بیشتری تشریح شد.
ویرایش دوم این ضابطه، تحت عنوان: «ضابطه فروش اینترنتی اقلام غیردارویی در داروخانه» در تاریخ: 11/6/1397 به امضاء رئیس سازمان غذا و دارو ابلاغ شد. این ضابطه در اصل کامل شده ضابطه اول با مفاد دستورالعمل مورد اشاره است.
در این ضابطه کماکان فروش دارو به صورت اینترنتی دارو ممنوع می باشد. علت اصلی این ممنوعیت صراحت قانون تجارت الکترونیکی (مصوب17/10/1382) است. بر اساس ماده ۶ این قانون، فروش و تحویل دارو به صورت الکترونیک ممنوع می باشد:
ماده 6
ماده 6 – هرگاه وجود یک نوشته از نظر قانون لازم باشد، «داده پیام» در حکم نوشته‌است مگر در موارد زیر:
الف – اسناد مالکیت اموال غیرمنقول
ب – فروش مواد داروئی به مصرف کنندگان نهایی
ج – اعلام، اخطار، هشدار و یا عبارات مشابهی که دستور خاصی برای استفاده کالا صادر می کند و یا از بکارگیری روشهای خاصی به صورت فعل یا ترک فعل منع می کند.
اولین اقدام برای قانونی کردن فروش اینترنتی دارو
رئیس جمهور در ۲۱ خرداد ۹۹ اذن رهبری را برای موقوف الاجرا این ماده از قانون گرفتند و در کتاب راهنمای گام دوم مبارزه با کرونا که توسط وزارت بهداشت نوشته شده، پذیرش اینترنتی و ارسال دارو به رسمیت رسید.
در ادامه این اقدام، در تاریخ ۲۵ مرداد 1400 لایحه مربوط به این قانون، تحت عنوان: لایحه تسهیل ارائه خدمات دارویی به روش الکترونیکی از دولت به مجلس رفت که بر اساس آن “فروش و تحویل دارو به بیماران از طریق ابزار الکترونیک آزاد” می شود.
سازمان غذا و دارو هم پیش نویس “دستورالعمل اجرایی نحوه فعالیت کسب و کارهای الکترونیک و مجازی در حوزه داروخانه” را تدوین نمود که بر اساس ماده 4 آن فروش اینترنتی داروهای نسخه ای و OTC به رسمیت شناخته شد.
نهادهای صنفی از جمله انجمن داروسازان ایران و سازمان نظام پزشکی کشور با این پیش نویس قانون موصوف مخالفت کردند. آنها دلیل این مخالفت را زیرساخت های موجود در کشور دانستند که آزاد شدن فروش و تحویل اینترنتی دارو به بیماران، باعث آشفتگی در نظام دارویی شده و کنترل عرضه و ارائه خدمات دارویی را غیر ممکن می کند کند. دارو و کالاهای سلامت، خواروبار و اقلام سوپرمارکتی نیستند که با حذف دکتر داروساز مسئول فنی داروخانه قابل ارسال برای مشتری باشند. متاسفانه با توجه به اینکه قانون محکمی برای ارائه دارو فقط در داروخانه نداریم و همینطور تاسیس داروخانه قائم به مدرک داروسازی نیست، تصویب لایحه به این شکل می تواند آینده داروسازان و داروخانه های خصوصی مستقل را تباه کند.
کلیات لایحه در تاریخ 8 دی 99 با اکثریت مطلق آرا در کمیسیون بهداشت و درمان مجلس رد شد.
اقدام داروخانه ها برای فروش اینترنتی
با وجود اینکه در سال های اخیر تعداد زیادی از داروخانه ها مجوز فروش اینترنتی را برای راه اندازی داروخانه اینترنتی دریافت کرده اند (نزدیک به 500 داروخانه)، اما داروخانه هایی که نام آنها به عنوان برند داروخانه اینترنتی در کشور شناخته شود به تعداد انگشتان دست هم نمی رسد. البته داروخانه های مطرح فروش بسیار خوبی دارند (گاهی ۲۰ تا ۳۰ برابر فروش حضوری). لذا با وجود فراهم بودن شرایط قانونی برای فروش اینترنتی داروخانه ها، از این فرصت برای توسعه کسب و کار داروخانه ها به خوبی استفاده نشده است.
راه اندازی یک داروخانه اینترنتی به طور خلاصه سه مرحله دارد:
الف. راه اندازی سایت
برای راه اندازی سایت باید دو اقدام: اول: ثبت سایت (شامل ثبت دامنه و انتخاب میزبان) و دوم: طراحی سایت انجام شود.
ب. اخذ مجوزهای لازم
این فاز شامل دو مرحله است: اول: اخذ مجوز از دانشگاه علوم پزشکی و دوم: اخذ مجوز اینماد
برای اخذ مجوز از دانشگاه علوم پزشکی، باید یک درخواست کتبی که حاوی آدرس وبسایت باشد و همینطور یک تعهد محضری را به دانشگاه علوم پزشکی ارائه شود تا متقاضی را به “مرکز توسعه تجارت الکترونیکی” برای گرفتن اینماد معرفی کنند.
بعد از گرفتن معرفی نامه از دانشگاه، موسس باید به سایت “مرکز توسعه تجارت الکترونیکی” مراجعه و در آن ثبت نام کند.
ج. آغاز کسب و کار
پس از اخذ مجوزها و برای آغاز کسب و کار موسس داروخانه دو وظیفه مهم برعهده دارد: اول: موجود کردن کالا به قیمت روز در سایت داروخانه و دوم: معرفی کالاها در اینترنت
معرفی کالاهای داروخانه در اینترنت
سخت ترین مرحله از بین مراحل اشاره شده، معرفی کالاهای داروخانه در اینترنت است.
برای این کار شیوه های مختلفی وجود دارد:
- 1. معرفی سایت داروخانه با تبلیغ روی تابلو یا پلاستیک های بسته بندی و کارت ویزیت: این روش کم هزینه است و اثربخشی محدودی دارد.
- 2. تولید محتوا برای جلب خواننده مطالب سایت و آشنایی با محصولات در اینترنت : این روش بسیار پر هزینه اما از همه ماندگارتر است.
- 3. بهینه سازی برای موتور جستجو یا SEO : بعضی شرکت های طراحی سایت این سرویس را هم ارائه می کنند. این روش اگر حرفه ای و پاک (سئوی کلاه سفید) انجام شود بسیار اثربخش است؛ اما اگر به شیوه های نادرست و با فریب همراه باشد (سئوی کلاه سیاه) اثر معکوس روی سایت داروخانه می گذارد.
- 4. تبلیغ در فضای مجازی از قبیل: اینستاگرام، تلگرام و ….: این روش هم نسبتا کم هزینه و بسیار موثر است.
- 5. استفاده از سکوها یا پلتفرم ها برای معرفی کالا: از بین روش های معرفی شده، روش پنجم از بقیه جدیدتر، از جهاتی کم هزینه تر و همینطور موثرتر است، لذا بیشتر به آن می پردازیم.
بخوانید: امید آفرین ترین رویدادی که در حوزه داروخانه منتظر آن هستید؟
پلت فرم های مختلف برای معرفی کالا یا خدمات
در حال حاضر پلتفرم های مختلفی برای معرفی کالا یا خدمات وجود دارد:
الف. کاتالوگ الکترونیکی
سایت های دیوار و شیپور کاتالوگ های معروف هستند که البته برای کالاهای داروخانه ای چندان کاربرد ندارند.
ب. موتورهای جستجوگر کالایی
سایت هایی مانند ترب و ایمالز، امکان جستجوی کالا با قیمت های مناسب را برای مشتریان فراهم می کنند. در حال حاضر بسیاری از داروخانه ها برای فروش کالاهای خود در این موتورهای جستجوگر عضو هستند.
داروخانه در اول هر دوره یک مبلغی را برای این سایت ها شارژ می کند و موتورهای جستجوگر به ازای هر کلیک که روی محصولات داروخانه می شود، از شارژ داروخانه کم می کنند.
نکته ای که ممکن است سوال شود این است بر اساس ضابطه، فروش واسطه ای داروخانه ممنوع است و آیا این نوع فروش واسطه ای نیست؟
بر اساس توضیحات ضابطه فروش اینترنتی داروخانه ها، ارسال کالا به مشتری از محلی غیر از انبار داروخانه واسطه ای محسوب می شود و در اینجا چون این سایت ها فقط کالاها را معرفی می کنند و نقشی در فرآیند فروش داروخانه ندارند، واسطه ای محسوب نمی شوند.
ج. بازارگاه
بازارگاه یا Marketplace ها امروزه جذابیت بیشتری از بقیه دارند.
سایت دیجی کالا که سال هاست با راه اندازی داروخانه اینترنتی، کار فروش اینترنتی را از موجودی انبارهای خودش انجام می دهد، اخیرا به مارکت پلیس هم روی آورده است. یعنی با یک داروخانه قرارداد می بندد که مثلا شامپوهای آن را در سایت خودش برای فروش نمایش دهد. اگر یک مشتری از یزد آن شامپو را از سایت دیجی کالا انتخاب کرد، به جای ارسال آن از انبار دیجی کالا در تهران، از داروخانه اینترنتی X در یزد (که با دیجی کالا قرارداد دارد) تحت شرایطی (بسته بندی و لیبلینگ مورد تائید شرکت) توسط دیجی کالا به آدرس مشتری ارسال می شود.
این روش 3 اشکال دارد:
اولا: دیجی کالا برای این بازاریابی که برای داروخانه انجام می دهد، 10 درصد کمیسیون برمی دارد.
دوما: هزینه بسته بندی و برچسب گذاری به داروخانه تحمیل می شود.
سوما: پول کالا دو هفته تا یک ماه نزد دیجی کالا می ماند.
به همین دلیل مارکت پلیس دیجی کالا خیلی مورد استقبال داروخانه ها قرار نگرفت.
پاشنه آشیل؛ پشتیبانی فنی و بازاریابی
به طور کلی، راه اندازی داروخانه اینترنتی به سرمایه و زمان زیادی احتیاج ندارد و امروزه به راحتی امکان پذیر است؛ اما نکته مهم پشتیبانی فنی و بازاریابی از این داروخانه ها برای معرفی کالا و افزایش فروش است که سرمایه زیادی را طلب می کند.
چنانچه داروخانه های اینترنتی سراسر کشور از طریق یک سامانه جامع به هم مرتبط باشند، به گونه ای که با سفارش یک کالای داروخانه ای (به استثناء دارو)، مشتری در زمان کوتاهی آن را با پیک از نزدیک ترین داروخانه دریافت کند، هزینه تمام شده به شدت کاهش پیدا می کند، به گونه ای که هیچ ابرمارکت دیگری توان رقابت با این مجموعه را نخواهد داشت.
البته این مستلزم وجود یک داروخانه دیجیتال به ازای هر داروخانه فیزیکال است که باید برای آن برنامه ریزی شود.
