نقدی بر مصوبه هیات وزیران در مورد فروش آنلاین دارو

دوازدهمین نشست کلاب هاوسی سال 1401 دوشنبه های دارویی که در تاریخ سیزدهم تیرماه برگزار شد به موضوع فروش آنلاین دارو توجه کردیم. این موضوع، پیرو انتشار مصوبه هیات وزیران بود که در جلسه 22 خرداد 1401 به پیشنهاد مشترک وزارت بهداشت و معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور “آئین نامه حمایت از تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین در حوزه سلامت” را تصویب و در روزهای اخیر متن آن منتشر شد

در ماده 8 -تبصره۲ این آئین نامه به وزارت بهداشت ماموریت داده شده است که با همکاری وزارت ارتباطات و فن آوری به عملیاتی شدن توزیع دارو در پلتفرم های اینترنتی با رعایت اصل رقابت و جلوگیری از انحصاراقدام نماید و ظرف مدت دوماه دستور العمل مربوطه را تهیه و ابلاغ کند

این موضوع بهانه ای شد که دوباره به مضووع فروش آنلاین دارو بپرداریم. گفتنی است که در این خصوص، چندین نشست در سال گذشته برگزار کرده بودیم که از آن جمله می توان به “بررسی خوب و بد پلتفرم های فروش آنلاین دارو“ اشاره کرد

همچنین در یکی از نشست های پیشین، سوالی مطرح شد با این عنوان که “مسئله اصلی، اختلافات تجاری و اقتصادی است و نه سلامت مردم” علاوه بر آن یکی دیگر از موضوعاتی که مطرح شده بود، بحث راجع به منافع مردم کشیده شد و با این عنوان که “در قضیه اسنپ دارو، منافع مردم کجاست” موضوع مورد بحث و بررسی قرار گرفت

به هرحال در دوازدهمین نشست کلاب هاوسی دوشنبه های دارویی در سال جاری، به بهانه انتشار متن “آئین نامه حمایت از تولید دانش بنیان و اشتغال آفرین در حوزه سلامت” ، پرونده فروش آنلاین دارو مجددا به صورت زیر مورد بحث و بررسی قرار گرفت

منان حاجی محمودی

منان حاجی محمودی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در کلاب هاوس دوشنبه های دارویی گفت:

من به شخصه تا امروز یکی از مخالفین جدی فروش اینترنتی دارو بودم. مکاتبات زیادی هم در این خصوص با ستاد مبارزه با قاچاق ریاست جمهوری، سازمان غذا و دارو و سایر مراکز داشتیم. موارد و موانع قانونیش را مطرح کردیم و شرایط را تشریح کردیم.

توزیع دارو که در این مصوبه هیات وزیران آمده است، در واقع عملکرد شرکت های پخش را شامل می شود که به نظرم چیز بدی نیست که داروخانه ها به صورت الکترونیکی سفارش بگذارند. ولی واقعیت این است که به نظرمن فضا به سمت عرضه دارو خواهد رفت و دوستانی که این آیین نامه را نوشتند تفاوت توزیع و عرضه را نمی دانستند و می خواستند از عرضه استفاده کنند ولی توزیع را گذاشتند.اما بخواهیم یا نخواهیم دفعه بعد این موضوع به سمت عرضه دارو پیش خواهد رفت. بنابراین من معتقدم که باید سازمان غذا و دارو و ارگان رگولاتوری باید به این موضوع فکر کنند و خودشان چارچوب قابل دفاع را برای این موضوع بنویسند

مطالعه ای در بازه ای که معاونت غذاودارو بودم روی کشورهای مختلف داشتیم. این طور نیست در بقیه کشورها نسبت به فروش آنلاین دارو، موضع ممنوع مطلق گرفته باشند.

به نظرم، نه مطلق گفتن، ما را آسیب پذیر می کند و از بین می برد. من خودم به شخصه معتقدم در حال حاضر سیاست نه مطلق باعث می شود که فضا از آن چارچوبی که می شود کنترلش کرد خارج بشود و لازم است که انجمن داروسازان ایران بقیه موارد هر چه سریعتر خودشان، چارچوبی که قابل دفاع هست برای این موضوع بنویسند

مثلا تاکید شود که عرضه آنلاین دارو باید در قالب پرونده الکترونیک بیمار انجام شود یا اینکه این موضوع حتما با نسخه الکترونیک انجام شود. بند ب ماده 6 قانون توسعه تجارت الکترونیک می گوید تمام دیتا باید در اختیار ارگان های رگلاتوری باشد، بنابراین باید اصرار شود که این اتفاق بیفتد. بحث مشاوره داروساز و جای تایید داروساز در این پرونده الکترونیک باید گذاشته شود و خیلی موارد دیگر هست که اگر بشود این ها را دید به نظرمن می تواند جایگاه داروساز و داروخانه را توسعه بدهد

همه این اما و اگرها را در آن ضابطه می توانید بگذارید . ضابطه ظرف دو ماه باید نوشته شود ولی اجرا می تواند منوط به این پیش شرط ها شود. همه ضوابط آنقدر باید فنی نوشته شود که انجامش در داروخانه توسط داروخانه و با نظارت مسئول فنی داروخانه باشد.

سید علی فاطمی/ مروری بر آنچه که انجام دادیم

سید علی فاطمی، نائب رئیس انجمن داروسازان ایران در گفتگوی کلاب هاوسی گفت:

بحث فروش اینترنتی کالاهای سلامت سابقه زیادی دارد؛ عملا از سال 92 یا 93 استارت این کار زده شد ولی صرفا به فروش اینترنتی فرآورده های غیردارویی محدود بود.

با ورود کرونا به کشور، درسال 99 یک مصوبه ای را شورای هماهنگی اقتصادی که روسای سه قوه در آن عضو هستند، گذراندند و تاییدیه اش  را از رهبری گرفتند که یکی از موارد قانونی که مانع از فروش اینترنتی دارو می شود یعنی بند ب ماده 6 قانون تجارت الکترونیک رابتوانند تا پایان سال 1400 موقوف الاجرا کنند.

اما به این بسنده نکردند و در مرداد 99 لایحه ای را در هیئت وزیران به تصویب رساندند و به مجلس دادند که برای همیشه این بند تعطیل شود و دارو هم به عنوان یکی از کالاهایی که می تواند با ابزار الکترونیک مورد خرید و فروش قرار بگیرد لحاظ بشود

واضح است که پشت پرده این داستان پلت فرم های بزرگ فروش اینترنتی مثل دیجی کالا و اسنپ دارو به طور خاص هستند. بارها در مصاحبه ها و توتیت هایی که مدیران و عضو هیئت مدیره شان داشتند گفتند تابستان 1401 همه کارها را آماده کردیم که توزیع دارو را هم به دست بگیریم

مصوبه ای که 5 تیر امسال در هیئت وزیران به تصویب رسید عملا همین واژه توزیع دارو را به کار بردند . ما هم  گفتیم مفهوم توزیع دارو، از تامین کننده ها یعنی وارد کنندگان یا تولید کنندگان دارو باید توسط شرکت های پخش به داروخانه است و نه به مصرف کننده نهایی وچیزی که قانون تجارت الکترونیک منع کرده، تحویل به مصرف کننده نهایی به حساب می آید.

ما همین را به صورت مستندات قانونی زیادی تهیه کردیم و دوستان زیادی با انجمن همکاری کردند و تاکید کردیم که عرضه دارو به مصرف کننده نهایی، منافات و مغایرت ها ی زیادی با قوانین مصرح و قوانین جاری دارد

لایحه ای که مرداد 99 به مجلس رسید، در دی ماه 99 شش هفت ماه بعدش در کمیسیون بهداشت درمان مجلس متوقف شد و دکتر روح الامینی به ویژه ایستادگی کردند که این بند از قانون تجارت الکترونیک حذف نشود تا دیگران نتوانند با استفاده از ابزار الکترونیک، دارو را به مصرف کننده نهایی بفروشند ولی اینکه این ها توانستند مصوبه ای از هیئت وزیران بگیرند مطمئنا لایحه را رها نمی کنند

ما هم در انجمن داروسازان ایران، کارگروهی از قبل به عنوان اقتصاد انجمن داشتیم. جلساتی را در این زمینه با همکارانی که تجاربی داشتند برگزار کردیم. با بعضی معاونین غذا و داروی دانشگاه ها ، افراد صاحب نظر،  تماس هایی گرفتیم که بیایید و ما هم یک دستورالعملی بنویسیم در راستای فرصت دو ماهه ای که مصوبه هیئت وزیران تعیین کرده بود.

ما باید کاملا روشن کنیم کسب و کارهای اینترنتی و پلت فرم هایی که می خواهند در این زمینه فعالیت کنند در کدام بخش بتوانند کار را انجام بدهند

به نظر ما، آنها صرفا می توانند برای توزیع یعنی عرضه کالاهای سلامت فقط بحث ترانسفر و بحث لجستیک و ترابری را داشته باشند. نمی توانند سامانه ای را برای خرید و فروش و سفارش دارو داشته باشند. اگرهم  قرار است چنین کاری هم صورت بگیرد ، باید هویت داروخانه در این بحث کاملا حفظ شود. نقش مسئول فنی کاملا مشخص باشد. هم سفارش گیری، هم فروش و هم دریافت وجه باید راسا توسط داروخانه صورت بگیرد و به پرونده الکترونیک سلامت متصل باشد.

البته فعلا بحث دارو مطرح نیست چون مغایرت قانونی وجود دارد. صرفا برای کالای غیردارویی  است ولی اگر بعدا فرض کنیم که قرار شود دارو هم اضافه شود طبیعتا می شود این کار را به دارو هم تعمیم دارد و همان شروطی که خدمتتان اشاره شد یعنی نقش دکتر داروساز و ماهیت داروخانه خصوصی مستقل کاملا رعایت شده باشد.

فعلا برای جلسه رسمی سازمان غذا و دارو دعوت نکردند تا روی این پیش نویس و متن کار انجام شود ولی خود ما الان چیزهایی را آماده کردیم که اگر زمانی خواستند این کار را انجام بدهند حداقل در داخل صنف ما آن اتحاد و وحدت رویه وجود داشته باشد.

احمد آدینه/ امان از تصمیمات تحمیلی

احمد آدینه، داروساز و عضو شورای عالی سازمان نظام پزشکی در برنامه این هفته کلاب هاوس دوشنبه های دارویی گفت:

برای دارو و داروخانه به مانند بقیه مواردی که در وزارت بهداشت اتفاق می افتد متاسفانه شاهد اتفاقات و تصمیماتی هستیم که تحمیل شده از طرف حوزه معاونت علمی ریاست جمهوری است.

بر این باورم که داروخانه به عنوان یک مرکز سلامت با عذرخواهی از همکارانم تبدیل شده به یک اسب خوش سواری که هر کسی تمایل دارد سوارش شود و متاسفانه سواری هم می دهد بنابراین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تمایل به این سواری دارد و وارد شده و تحت نام حمایت از شرکت های دانش بنیان، کار را به این سمت آورده اند

موضوع عدم اشراف وزارت بهداشت و حتی کل سیستم بر فضای مجازی موضوع کوچکی نیست که در حوزه سلامت و بهداشت و درمان به آن توجه نشود. موضوع محرمانگی اطلاعات بیمار نیز موضوع حائز اهمیتی است که در این میان باید مورد توجه قرار گیرد.

ما قبل از اینکه دیگران برای ما تعیین تکلیف کنند و کار را واگذار کنند به جایی مثل اسنپ یا دیجی کالا ، خودمان باید در این مسیر گام برداریم و طرح و برنامه باید داشته باشیم. خوشبختانه در سازمان نظام پزشکی یک اداره کل مصوب کردیم که تشکیل شود تحت نام فناوری های نوین و به زودی وارد این فاز می شود. اولین کارش هم این بوده از اسنپ دارو شکایت کرده و اسنپ دارو هفته گذشته آمده سازمان نظام پزشکی و گله مند بودند که شما نه خودتان کاری می کنید و نه می گذارید ما کارمان را انجام بدهیم .

مخالفت ما با پلتفرم ها، مخالفت با ورود افراد غیرمتخصص به حوزه دارو است. مخالفت با کنار گذاشتن جایگاه داروسازاست.ما باید در این مسیر با محوریت نظام پزشکی و همکاری انجمن، گام به گام در مسیر استفاده از فضای مجازی پیش برویم و جا را برای افراد غیرمتخصص و سودجو باز نکنیم

این مصوبه از نظر قانونی یک مصوبه قانونی نیست حتی از نظر قانون تجارت الکترونیک هم ایراد دارد. با یک شکایت می شود این مصوبه را باطل کرد. بخش مربوط به دارو قابل ابطال است.

انتظار ما از وزارت بهداشت این است که تسلیم این موارد نشوند، وزیر هم اگر توان مقاومت ندارد حداقل از ترس استیضاح باید مقاومت به خرج دهد. از سازمان غذا و دارو هم انتظار داریم که حداقل مقاومتی که لازم است در این زمینه داشته باشند

من به شخصه موافق فروش اینترنتی دارو نیستم اگر صحبتی هم می شود که از رقابت جا نمانیم و وارد این فضا باشیم تحت شرایط خاصی است و باید کاملا کنترل شده باشد

شهرام کلانتری/ برخلاف تجربه جهانی صحبت نمی کنیم

شهرام کلانتری ، نائب رئیس مجمع نمایندگان انجمن داروسازان، در کلاب هاوس دوشنبه های دارویی گفت:

این طور نیست که ما در انجمن داروسازان از تجربه سایر کشورها در حوزه فروش آنلاین دارو بی اطلاع باشیم یا جامعه داروسازی بخواهد خلاف جریان آب شنا کند. اگر جامعه داروسازی کشور در مقابل این پلتفرم ها مقاومت می کند، اتفاقا دلیلش تجربه های جهانی است. در کشورهای پیشرفته و آنهایی که در این موضوعات پیش رو هستند، ساز و کارهایی را در نظر گرفته اند تا ضمن نظارت کامل اولا محرمانگی اطلاعات بیماران حفظ شود و ثانیا فعالیتها با محوریت داروخانه انجام شود. یعنی همه چیز از طریق داروخانه سرویس داده می شود و حضور و نظارت دکتر داروساز، محور همه ی این کارها است و در چنین شرایطی مثلا تسهیلاتی را ایجاد کرده اند که بیمار بتواند نسخه اش را به صورت الکترونیکی بارگذاری کند و در پروسه دریافت نسخه اگر بیمار از حضور در محیط داروخانه ناتوان است، مشاوره های مجازی برای او در نظر می گیرند، یعنی با این شکلی که در کشور ما الان مطرح می شود بسیار تفاوت دارد.

این کاری که الان بعضی پلتفرم ها دنبال آن هستند، یک ساختار منفعت طلبانه است برای کسانی که فقط دنبال سود از بازار دارویی هستند و با اقتضائات و بایدهای حوزه سلامت بسیار فاصله دارد.

از طرفی مصوبه اخیر هیئت وزیران به دلیل تناقض با مواد متعددی از قوانین بالادستی، مصوبه ای خلاف قانون است و اگر پیگیری حقوقی انجام شود باید از طریق دیوان باطل شود. این مصوبه حتی با آیین نامه جدید داروخانه ها که چندی پیش ابلاغ شد و از نظر جامعه داروسازی آیین نامه بدی بود، نیز در تناقض است.

متاسفانه اخیرا اتفاقات عجیبی می افتد و مثلا در فرآیند تصویب آن آیین نامه و این مصوبه ذی نفعان و خدمت دهندگان اصلا حضور ندارند، چند نفر می نشینند و پشت درهای بسته چیزی را می نویسند و بعنوان صلاحدید برای جامعه داروسازی و سلامت مردم ابلاغ می کنند.

مکررا در بسیاری از قوانین مثل قانون ششم توسعه ، احکام دائمی و بودجه سالیانه و سایر قانون های دیگر، تاکید می شود بر روی پرونده الکترونیک سلامت. سوال این است که مگر می شود یک بخشی از کار در خارج از سیستمی که قرار است مرتبط بشود با پرونده سلامت، انجام بشود و بعد بگویید پرونده سلامت در حال تکمیل است؟؟مگر می شود بر روی سیستمی کار کنیم که پلت فرم ها اطلاعات خودشان را روی سرورهای خودشان ذخیره کنند و لاگ اطلاعات نزد متولیان سلامت حفظ نشود؟!!!

در تمام کشورهای پیشرفته اگر به سمت ارایه خدمات مجازی در حوزه ی دارو رفته اند با عقلانیت کامل رفته اند. آنها به خاطر اصرار پلتفرم‌هایی مثل دیجی کالا و اسنپ یا یک پلتفرم دیگر نیامده اند قوانین خودشان را تغییر بدهند و دچار صحبت های عوام پسند و پوپولیستی شوند.

نکته پایانی آنکه کسانی که خودشان بر آتش این کار می دمند، می دانند که امکانات نظارتی برای نظارت و پایش ارزیابی این سیستم ها و پلت فرم ها و فضای مجازی را ندارند. همین الان نمی توانند دامپینگ ها را کنترل کنند، نمی توانند جلوی نشت داروهای فوق تخصصی که در سایت ها فروخته می شوند را بگیرند.نمی توانند عاملان داروهای قاچاق در فضای مجازی را شناسایی کنند.

بنابراین و با توجه به وضعیتِ زیر ساخت و نظارت فعلی بر فضای مجازی ، رفتن به سمت فروش اینترنتی دارو، مشکلات بزرگی را برای سلامت بیماران و متولیان حوزه بهداشت و درمان ایجاد می کند.

حسام الدین شریف نیا / عدم همگامی با سرعت تغییرات

حسام الدین شریف نیا، داروساز و دکترای اقتصاد دارو در گفتگوی کلاب هاوس دوشنبه های دارویی گفت:

هر چند بسیار محدود در دنیا روند فروش اینترنتی دارو و به خصوص مکمل وجود دارد ولی حتما باید روی آن نظارت و کنترل وجود داشته باشد. در بخش دارو این نظارت باید به گونه ای باشد که امکان سواستفاده و به خطر افتادن سلامت بیماران به حداقل برسد

شاید در شرایط کنونی اعطای فرصت نگارش آیین نامه به سازمان غذا و دارو از سوی هیئت وزیران را می شود به شکل فرصت دید و محدودیت های قانونی ایجاد کرد تا بعضی پلت فرم هایی که در حوزه سلامت تسلط و سابقه ندارند نتوانند ورود کنند. این محدودیت ها می تواند شامل اتصال به تی تک و ثبت تمامی اطلاعات، ایجاد اجبار برای وجود مشاوره داروساز و ثبت دقیق کد داروخانه و … باشد

متاسفانه در حوزه سلامت و دارو ما مواجه با عدم همگامی با سرعت تغییرات بوده ایم. با وجود آنکه بحث فروش اینترنتی مکمل ها سال هاست به صورت قانونی انجام می شود ولی چند درصد دوستان برای اینکه پلت فرم جامعی برای کل جامعه داروسازی ایجاد کنند تلاش و اقدام کردند؟ واقعا فکر می کنم اقدامات انگشت شمار بوده یا هیچ وقت جدی و با در نظر گرفتن فضای نوآوری نبوده به این نحو که به هر حال متولیان این حوزه بتوانند پلت فرمی ایجاد کنند که داروسازان از این ظرفیت استفاده کنند

در مورد قوانین هم آنقدر دست و پای افرادی که وارد این حوزه هم شدند را بسته ایم که به دلیل این قوانین دست و پاگیر پلتفرم موفقی ایجاد نشده، برای مثال اجبار تاسیس داروخانه فیزیکی برای گرفتن مجوز داروخانه اینترنتی و یا ایجاد محدودیت گذشتن یکسال از تاسیس داروخانه فیزیکی و بعد اعطای مجوز اینترنتی به داروخانه ها از جمله تندروی هایی بوده که در این کندی حرکت موثر بوده اند

باید پلت فرم هایی با تمرکز داروسازان داروخانه ها به وجود بیاید و بعد کمک کنیم این آیین نامه هم به نحوی نگاشته شود تا سلامت مردم به خطر نیفتد

من در مورد فروش اینترنتی دارو کاملا مخالفم و تجربه موفقی در دنیا در این خصوص مشاهده نکرده ام ولی در مورد مکمل های غذایی موافقم ولی عرض می کنم با این سیلی که صدای رسیدن آن نزدیک است باید خودمان را برای آن آماده کنیم.

مهدی زارعی/ اول باید به فکر تامین زیرساخت باشید

مهدی زارعی، رئیس شورای عالی داروخانه های انجمن داروسازان ایران در کلاب هاوس دوشنبه های دارویی گفت:

در حال حاضر با توجه به قانون تجارت و دیگر قوانین فروش اینترنتی دارو ممنوع است و من دیگر وارد نمی شوم ولی با توجه به قوانین مصوب و در شرایط کنونی به هیچ وجه موافق فروش آنلاین دارو نیستم.

اعتقاد دارم که اگر قرار است نظام سلامت کشور به این سمت حرکت کند، باید زیرساخت لازم برای فروش اینترنتی دارو را فراهم کند. قبل از اینکه استانداردهای لازم و زیرساخت های مورد نیاز تدوین نشود نباید وارد این حوزه حیاتی شویم. ما هنوز پرونده الکترونیک سلامت که یک زیرساخت ضروری برای فعالیت های آفلاین و آنلاین است،بصورت کاربردی نداریم و فکر هم نمی کنم به این زودی ها بتوانیم انرا اجرایی کنیم . ورود بصورت فورس ماژور و دستوری و بدون مطالعات کارشناسی و مهیا کردن ابزار های لازم در حوزه دارو درمانی، اشتباه بزرگ و نابخشودنی است. ما به بستر سازی و آموزش و سیستم نیاز داریم که نخست باید این مسایل را در پرونده الکترونیکی سلامت پیگیری نماییم در بسیاری از شهرهای کوچک هنوز دچار مشکل ارتباطی اولیه مثل اینترنت هستیم. در حوزه فروش اینترنتی دارو چالش ها و مسایل حقوقی و قضایی و قانونی و علمی بسیاری است که باید حل شود

کشورهایی که نظیر انگلستان و کانادا و آمریکا که سالیانی است وارد پرونده سلامت الکترونیک شده اند، هنوز فروش اینترنتی دارو به آن معنی و مفهومی که مد نظر بعضی از مدیران ما هست وجود ندارد

در هر صورت حوزه بهداشت و درمان جای آزمایش و خطا نیست و باید بصورت علمی و آگاهانه ورود کرد

ابوالفضل صیادی /تاکید بر حضور فیزیکی بیمار در داروخانه

ابوالفضل صیادی، داروساز و موسس داروخانه در کلاب هاوس دوشنبه های دارویی گفت:

من به تجربه می گویم بالای 95 درصد عرضه دارو در کشور، هنوز به حضور فیزیکی بیمار در داروخانه متکی است. ضمن اینکه در بحث توزیع دارو در فضای مجازی ، نه وزارت بهداشت می تواند ساز و کار مناسب ایجاد کند و نه می تواند زیرساخت مناسبی ایجاد کند.

بنابراین باید کیفیت کار و ارتباط مان را با بیمار در داروخانه تقویت کنیم. کیفیت توزیع دارو و دارو رسانی را در داروخانه بالا ببریم. مطمئن باشید بخش عمده ای از بیماران به فضای مجازی برای گرفتن دارو اعتماد ندارد

فقط کاری که می توانیم بکنیم اینکه وزارت بهداشت و هیئت دولت را متوجه مسئولیت شان کنیم. چرا که قطعا با گام برداشتن در مسیر توزیع آنلاین دارو، سلامت مردم مورد خدشه قرار می گیرد و تلفات خواهیم داد.

سید هادی احمدی / داروخانه های سنتی

سید هادی احمدی، عضو شورای عالی داروخانه ها و عضو هیات مدیره نظام پزشکی کرج گفت:

متاسفانه در طول این سالها ما واقعا در بهره برداری از فضای مجازی عقب افتادیم و باید خیلی زودتر از این ها رویکردمان را عوض می کردیم باید از این حالت سنتی عبور می کردیم و با دنیای تکنولوژیک همراه می شدیم. خودمان را تجهیز می کردیم تا اگر قانونی تصویب شود بتوانیم به سهولت در فضای مجازی هم فعالیت کنیم.

من به طور کلی با عرضه دارو به صورت آنلاین مخالفم و باید عرض کنم که در حال حاضر این مصوبه کاملا خلاف قانون است چرا که فروش اینترنتی هر نوع دارو ممنوع است، اگر قرار باشد این مصوبه اجرا بشود باید قانونی که مجلس تدوین کرده را عوض کنند.

بابک مصباحی، داروساز و فعال صنعت دارو

بابک مصباحی، داروساز و فعال صنعت دارو در کلاب هاوس دوشنبه های دارویی گفت:

برای سال های آینده، شرکت ها درآمدشان متمرکز می شود بر فروش دیتا و به نظر می رسد که این پلتفرم هایی که امروز در حال دست و پا زدن برای راه اندازی فروش آنلاین دارو هستند، علاوه بر سودی که از ناحیه فروش دارو بدست می آورند، در حال برنامه ریزی برای آینده هستند و این، یکی از تهدیداتی است که سلامت مردم را می تواند مورد ضربه قرار دهد، چرا که با ایجاد بیگ دیتا ها می توانند فرآیند خرید دارو و حتی نسخه نویسی را کنترل و مدیریت کنند